Een geanimeerd VIBA-Café krijg je als er met bezieling wordt gesproken, geluisterd en meebeleefd. Vier VIBA-mensen bleken het afgelopen VIBA-Café bereid om hun vakantie-inspiratie, vol bezieling, met het publiek te delen. Het leverde vier prachtige verhalen op en een enthousiast publiek dat het erover eens was dat dit thema voor herhaling vatbaar is. Volgend jaar een nieuw Vakantie-inspiratiecafé, maar dan met niet alleen bestuursleden als sprekers…?
1. Joop Bensdorp bezocht het Neues Museum in Berlijn, een gebouw uit de 19e eeuw, dat tijdens de 2e wereldoorlog deels verwoest werd. Het is nu op een prachtige manier, met veel respect voor het gebouw en zijn geschiedenis, gerestaureerd.
Joop Bensdorp nam zijn dochters mee naar Berlijn, voor een bezoek aan het Neues Museum, dat gerestaureerd werd door architect David Chipperfield.
Joop: “Het gebouw werd grotendeels vernietigd in de oorlog. Tot eind jaren negentig was het een ruïne. De gemeente Berlijn schreef een wedstrijd uit die werd gewonnen door Chipperfield. Hij ontwierp een gebouw waar oud en nieuw door elkaar lopen: oude brokstukken die zichtbaar zijn onder het nieuwe stucwerk; nieuwbouw die, al dan niet contrasterend, aansluit bij het oude, bewaarde metselwerk, waarin de scherfafdrukken van het bombardement nog zichtbaar zijn.
Waarom dit gebouw mij zoveel doet? Ik houd ervan als ik in een gebouw kan zien en voelen waarvan het is gemaakt. Hier is niets verborgen gehouden voor het oog.” Joop legt een verband tussen de nieuwbouw/renovatie van het Neues Museum met de opvattingen over minimalisme en historie van de Zwitserse architect Peter Zumthor en met zijn eigen voorliefde voor het gebruik van pure materialen. “Mijn eigen woning is uitgevoerd in massief houtbouw: wat je ziet is wat het is. Geen decoratie.”
Het Neues Museum spreekt Joop ook aan omdat hier niet geprobeerd het oude na te maken: het werd gerestaureerd. Met openlijk respect voor de historie, die overal zichtbaar mocht blijven. Joop: “De historie maakt het gebouw mede tot wat het nu is. Het gebouw vertelt zijn eigen verhaal.”
Het verhaal van Joop gaat over in een gesprek over ambachtelijkheid, over het vasthouden en voelen van een baksteen, over het Rijksmuseum, de Bossche School en over tactiel versus visueel en esthetiek versus gevoel.
2. Bergwandelend door het wilde westen van Piemonte in Italië, zag Wilco Machielse verval en herbouw, ontvolking en terugkeer, verlies en nieuwe kansen. Een reisverhaal.
Wilco liep deze zomer over de Grande Traversata delle Alpi, oftewel de GTA. De GTA is een langeafstandswandelpad dat in 65 etappes de westelijke Italiaanse Alpen doorkruist. De route begint bij de Zwitserse grens, niet ver van de Monte Rosa. Hij eindigt in Ventimiglia, aan de Middellandse Zee. Wilco was van plan geweest om alle etappes achter elkaar af te leggen. Halverwege de route ontving hij bericht dat zijn vriendin Yette een operatie moest ondergaan. Wilco onderbrak zijn tocht om bij haar te kunnen zijn. Toch heeft ook deze onderbroken route ruim voldoende stof opgeleverd voor inspiratie.
Wilco: “ Ik liep door het grotendeels verlaten platteland van Piemonte, langs lege huizen en dorpjes. De bevolking heeft hier in grote schaal de omgeving verlaten om het geluk in de verstedelijkte gebieden te zoeken. Maar er is ook een tegenbeweging waar te nemen. Opvallend vond ik de huizen die weliswaar leeg, maar goed onderhouden waren. Het blijkt dat deze huizen door familie op afstand toch nog onderhouden worden. In het goede seizoen komt men terug voor een paar maanden op het platteland.
Deze GTA is samengesteld door een groep mensen die zich zorgen maakt over de leegloop van dit gebied. Door bekendheid aan de route te geven proberen ze de dorpen weer een nieuwe impuls te brengen. De groep heeft ook dagetappes uitgeschreven vanuit gemakkelijk met de auto en het openbaar vervoer te bereiken startpunten. Het resultaat kwam ik tegen op mijn pad: nieuwe en verbouwde alpenhutten en gastverblijven, met behulp van subsidie verbouwde oude jachtsloten, compleet opgekochte dorpen, waar het hele jaar door bedrijvigheid is. Een nieuwe opleving. Dat stemt hoopvol.”
Wilco wil volgend jaar zijn wandeling voortzetten. En met Yvette gaat het gelukkig alweer wat beter. We hopen haar gauw weer op een VIBA-Café te zien!
3. Hans Hofmans was afgelopen zomer ook in Italië. Hij raakte geïnspireerd door het oude Romeinse idee van het impluvium en hij stelde zichzelf veel vragen bij het zien van een zonne-akker middenin het kleinschalige Toscaanse landschap.
Het impluvium was het Romeinse antwoord op waterschaarste in het warme Italiaanse klimaat: een binnenplaats met een regenwaterreservoir, dat rechtstreeks vanaf het rondom aflopende pannendak wordt aangevuld. Binnen- en buitenruimte ontmoeten elkaar in en mooie en praktische voorziening. Hans: “In de moderne discussie over de integratie van architectuur en landschap en van object en omgeving is het impluvium een briljante oplossing. Regenwateropvang is in ons land te vaak niet veel meer dan een zak in de kelder of en reservoir in een bijgebouw. En ik snap dat het Nederlandse klimaat ook niet direct aanzet tot het aanleggen van een openluchtreservoir in de woning. Toch is het leuk om na te denken over hoe een modern impluvium ook hier een betekenis kan krijgen in het functioneren van een woning.”
Hans komt vaker in Toscane en hij houdt erg van het glooiende lappendekenlandschap van met bomen en struiken omrande akkers. Tijdens een van zijn wandelingen viel hem voor het eerst een voor dit gebied nog vrij onbekende tak van landbouw op: midden in de lappendeken schitterde een zonne-akker. Hans: “We weten inmiddels dat op veel plekken de opbrengst van zonnepanelen hoger is dan die van veel landbouwgewassen. En het woord “landschapsvervuiling” vind ik misplaatst in deze context: het landschap bestaat bij de gratie van zijn functie. Het ontleent er zodanig ook zijn schoonheid aan. Ik houd niet van het museumlandschap. Toch schrok ik wel even bij het zien van die zonnepanelen. Vond ik ze lelijk? Vond ik het passend? Of gepast? Ik vroeg mij, daar in dat oeroude landschap vooral af waar onze antipathie tegen zonnepanelen en windmolens vandaan komt.”
Hans’ vragen lokken er meer uit: helpt het als we een zonne-akker maskeren door een struikje, of accentueert dat struikje juist de afwijking in het landschap? Wat doet een grote zonne-akker met het microklimaat? Snijden hoogspanningsmasten het landschap doormidden of accentueren ze de natuurlijke glooiing? Waarom vinden wij sawa’s mooi?
4. Thomas Jansen bleef thuis om zijn groene klimaatdak te verzorgen, dat ammoniak en fijnstof uit de lucht filtert en waarop planten zich voeden met lucht.
Een unieke manier van lucht zuiveren testte Thomas uit bovenop het dak van een kippenschuur: ammoniak- en fijnstofproducent bij uitstek. De vervuilde lucht uit de kippenstal wordt direct onder het klimaatdak geblazen, waar, op een dubbele roosterplaat, gras groeit. De wortels van het gras hangen vrij in de vochtige lucht, waar ze hun voedsel uit halen. Regenwater en condensvocht stroomt eronderdoor. De proef loopt nog door tot in het najaar, maar nu al is Thomas opgetogen over het resultaat: “Aan het eind van het traject is 90% van de ammoniak en het fijnstof uit de lucht gezuiverd. De metingen kunnen zeker nog wat nauwkeuriger uitgevoerd worden, maar dat het werkt staat vast. En het gras stoort zich er bepaald niet aan dat het geen water of aarde aan de voetjes heeft: het groeit maar liefst 1,5 cm. per dag.”
Het klimaatdak is opgebouwd uit van zetmeel gemaakte pockets. Daarin kiemt het gras, waarna het doorgroeit in de voedselrijke lucht. De dubbele roosterplaat vergemakkelijkt het maaien van het gras, dat, zegt Thomas, prima als veevoer kan dienen. Maar hij ziet ook mogelijkheden voor het kweken van andere gewassen op het dak: “Bij ons huis heb ik een vergelijkbaar dak gebouwd en daarop groeide veldsla en rucola. Die smaakten goed. De voedingswaarde en de hoeveelheid stikstof, fosfaat, enzovoort in het gewas moeten nog getest worden. Dat zijn dure tests – dat is iets voor een later stadium.”
Streeft Thomas ernaar een gesloten kringloop te realiseren? “Voor zover een kringloop gesloten kan zijn, dus in die zin dat deze tak van veeteelt geen afval meer produceert: ja, natuurlijk. Maar er is meer mogelijk: klaver blijkt ook goed te groeien op het klimaatdak. Klavers zijn goede stikstofbinders, dus goede zuiveraars. En de bloemen trekken bijen. Daar moet iets mee te doen zijn.”
Lieselot Leeflang