Biobased bouwen, isoleren. Duurzaamheid. Regeneratieve landbouw. Lokaal produceren. Kringloop. Biodiversiteit.
Het zijn actuele onderwerpen, waar onze VIBA al bijna een halve eeuw goed in is. Kern vormt daarbij niet alleen de methode of materialen, maar de mens. ‘Intrinsiek’ zoals we dat benoemen.
Onze gast deze maand is een perfect voorbeeld van zo’n mens: al kan ze heerlijk vertellen, liever zet zij zich met minder woorden en met daden in voor een betere wereld, te beginnen bij onze directe leefomgeving: het wonen.
Kim Verhoeven: natuur in humane vorm
Wie ben je?:
„Ik ben Kim, opgegroeid in een klein gezin, in een rijtjeswoning uit jaren zeventig, in een klein dorp gelegen in de Peelrand. Ik zocht daar graag de boerenvelden op om in te spelen. Altijd was ik op zoek naar avontuur en meer uitdagingen. Destijds als kind was ik ook al heel actief met allerlei creatieve dingen maken en creëren. Ik ondernam van alles en zat eigenlijk nooit stil… Op mijn 17e ging ik studeren, ik wilde maar al te graag uit dit dorp vertrekken en mijn eerste trek was toen naar de grote stad Den Bosch, waar ik antikraak ging wonen. Ik studeerde aan de HTS en deed de studie bouwkunde, met afstudeerrichting architectuur. En met name die architectuur trok mijn grote interesse. We moesten teksten lezen van verschillende filosofen zoals Heidegger, Nietsche en Walter Benjamin…. we onderzochten gebouwen als het provinciehuis in Den Bosch van Maaskant tot het Joodse museum in Berlijn ontworpen door Liebeskind… ik vond dat heerlijk die filosofische verdieping en zocht daarin alle cross-overs met kunst.“
Taaie studie
„De studie bouwkunde was taai voor mij, omdat ik naast de studie intens bezig was met emotionele ontwikkelingen en diepgaande thema’s in mijn leven te begrijpen en te beleven. Ik zag toen voor het eerst dat ik de dingen vaak anders begrijp en zie. Nadat ik bouwkunde studie had afgerond, startte ik in het tweede jaar van de kunstacademie, hier was ik heerlijk vrij en ontdekkend. Ik combineerde deze studie met mijn werk als constructief tekenaar drie dagen per week. Een mooie ervaring.“
Afrika ontdekken
„Een jaar later ging het bij me kriebelen en besloot ik dat het tijd was om het continent Afrika te gaan ontdekken – een wens van mij al als kind. Ik vertrok naar Ghana om daar te werken op een tehuis voor dakloze jongens. Dat was heel intens en bijzonder. Ik leefde er met feitelijk niets, had een bed, at mee van de pot en sprak de lokale taal, gaf de jongens bijles, leerde ze lezen en schrijven, Engels praten en rekenen, leerde de jongens èn mezelf moestuinieren, oesterzwammen kweken en mudblocks maken.
Er was zo veel te doen, en eigenlijk ook weer niets, ik leefde mijn dagen simpel en vol tevredenheid. Maar na meerdere malen flinke malaria te hebben gehad was het tijd voor mij om daar te vertrekken. Na ruim twee jaar vertrok ik weer naar NL. Daar startte ik met mijn studie aan de Academie voor Bouwkunst, eerst in Tilburg werkend bij Renz; vanaf het tweede jaar vervolgde ik mijn opleiding in Amsterdam. Ondergedompeld in de architectuur, werkend bij een groot bureau in Amsterdam, mijn leven draaide fulltime om werk en studie.“
Tja en wie ben je dan eigenlijk….
„Ik ben iemand met heel veel liefde voor mijn vak. Die passie voor mijn vak heb ik ergens ook nodig. Het idealisme heb ik altijd al in me gehad, toen ik jong was stond ik vaak te bidden naar de maan voor vrede op aarde, een hoop op een gelijkwaardige wereld op alle niveaus. Op dit moment in mijn leven doe ik dat door mooie natuurvriendelijke gezonde omgevingen en gebouwen te ontwerpen, op een holistische manier met oog voor de mens en het belang van biodiversiteit.
Wat doe je?
„Werk als eco-architect.“
Haha, tja dat is het ‘risico’ van de vijf standaardvragen waarbij op de eerste al een uitgebreid antwoord komt. We gaan doorvragen…
De mens centraal, dus…
„Het is een drukke week“ vertelt Kim. „Dat kan ik blijven zeggen maar het is ook leuk. Zondag heb ik mijn dochter van acht meegenomen naar het atelier in het stadscentrum. ‘Je bent er nooit’ nou dat kom je toch met me mee?“
Kim woont met partner én collega Vincent Valentijn in CPO BWWB in Den Bosch. Samen met Renz Pijnenborgh (tevens bewoner hier) hebben ze dit collectief woonproject vormgegeven. In de kas van dit complex worden onze VIBA praktijkcafé’s gehouden. Het drietal uit twee generaties werkt samen in de coöperatie archi3o Vincent en Kim werken daarnaast samen in Studio Pekka.
Kim en Vincent kennen elkaar al heel lang, sedert de studie bouwkunde. Voordat de romantiek erbij kwam, waren ze jarenlang elkaars beste vrienden. Dat ze ook als vakmensen gingen samenwerken, was nóg later.
Kim vertelt dat ze na haar terugkomst uit Ghana vanuit haar menslievendheid bij een instelling voor mensen met een beperking was gaan werken. Daar werd vrijwel meteen duidelijk dat ze niet geschikt was voor dit werk en weer iets met ontwerp en architectuur wilde gaan doen. Het mooie toeval is dat ze nu voor diezelfde instelling een bijzondere buitendagbesteding ontwerpt met bijhorende dierenboerderij.
Waarom ben je VIBA lid?
„Omdat de VIBA als kennisinstituut een pionier is op het gebied van gezond bouwen en bouwbiologie en al heel wat jaren bestaat, is er heel veel kennis in huis. Daarbij handelt de VIBA (en haar leden) vanuit de juiste intenties. De intrinsieke motivatie die ik bij veel van de leden zie brengt de inhoud wat mij betreft echt naar een ander level. Tegenwoordig zie je veel poeha rondom thema’s als biobased-, circulair-, duurzaam-, regeneratief- bouwen etc… Mooi dat er een beweging op gang komt in de toch wel starre bouwsector, maar ook ingewikkeld dat het veel ‘buitenkant’ is. Het wiel moet iedere keer opnieuw worden uitgevonden terwijl er eigenlijk al heel veel informatie beschikbaar is en ook al op heel veel plekken mooie voorbeelden zijn. Daarbij zijn er veel ‘greenwash’ praktijken én is houtbouw alleen niet voldoende om toekomstbestendige gebouwen te genereren. Bij de VIBA delen we onze ervaringen uit de praktijk en denken we door op vraagstukken die beter of anders zouden moeten, dat is super waardevol.
Vergrijzing
We komen te praten over dat vele gepraat, over boeren en bouwen, over biobased bouwen, vooral bij nieuwe groepen als Cirkelstad, de Gideons, Holland Houtland, . Wél mooi bij deze nieuwe bewegingen: heel veel jonge mensen. Daar kunnen we als VIBA beetje jaloers op zijn. Zulke partijen vormen vaak ‘normale’ bedrijfjes die ook geld binnen halen. Recentelijk kwam het nationale Biobased Plan met ministeries tot stand: € 200 miljoen gereserveerd waarvan 25 miljoen direct beschikbaar. Ik lees dat de NVTB (‘oude’ vereniging van toeleveranciers in de bouw) zich in een brief op poten gepasseerd voelt. Norbert Schotte schrijft op Linkedin: „Niet verrassend: Ja vraagt immers een kalkoen ook niet om mee te denken met het kerstmenu.“ Ja, een beetje activisme mag wel.
Kim: „Gelukkig zien we nieuwe jonge mensen bij de VIBA komen maar onze vereniging wordt nog vooral gedragen door die grijze generatie.“
Risicomijdende maatschappij
De uitdaging om natuurlijk bouwen te promoten, kost wel twee keer zoveel tijd in vergelijking met traditioneel bouwen. Van het klassieke bouwbesluit tot angst voor het nieuwe, alle moet steeds weer worden uitgelegd, verklaard, bewezen. Ambtenaren, bouwers, eigenlijk de hele maatschappij wil risico’s vermijden. Weinig mensen durven hun kop boven het maaiveld uit te steken. Iedereen is bezig te zorgen dat de verantwoordelijkheid bij de ander ligt. Brandveiligheid, veilige constructie berekening, alles bij elkaar opgeteld is het moeilijk te pionieren. Durf zelf eens beter na te denken!
Kim: „We proberen in NL allerlei normeringen op te leggen, maar die sluiten ook weer veel te veel uit, ik ben er voor om goede voorbeelden te laten zien en daarmee aan te tonen dat ‘waarde’ breder is dan financieel.“
CPO als specialiteit
Kim vertelt enthousiast over het Collectief Particulier Opdrachtgeverschap, hoe je met een groep toekomstige gebruikers meerwaarde kan creëren. Vervolgens moet de nieuwe boodschap bij de overheid worden overgebracht. De kunst is dan alle partijen / eilandjes tegelijkertijd aan tafel te krijgen om bij voorbeeld achterdocht bij de gemeentemensen weg te krijgen. Als bouwpionier moet je alle nieuwe materialen onderzoeken. Vaak komen steeds dezelfde vragen voorbij. Haha, daarom is het zo fijn onder VIBA-mensen, want die hoef je niks meer uit te leggen.
Waar gaat het met de VIBA naar toe?
„Dat is een mooie vraag, en ook belangrijk omdat juist die authentieke kennis, daar wordt de VIBA op dit moment wel door getekend. Ik zie de VIBA graag als kennis instituut/platform. Een VIBA academie zou daar heel goed bij passen, juist om ‘los’ te komen van alles wat momenteel gaande is. De VIBA zou heel gericht kunnen handelen op praktijknivo. Er zit veel kennis hier, samen zouden we deze rijkdom kunnen delen.“
Wat is jouw antwoord op de doorgeefvraag van Milou:
Wat kunnen we doen om de natuur een vaste plek te geven op het programma van eisen van een bouwopgave?
Kim: „In onze opdrachten is een duurzame biodiverse omgeving en ecologie als vanzelfsprekend onderdeel van een bouwopgave. We zien ook dat opdrachtgevers daar echt wel in mee willen. Het is van belang dat wij als pioniers inzichtelijk maken wat de effecten zijn van de integratie van een ’natuurlijke omgeving’ op de mens, maar ook andersom de rijkdom die je kunt creëren voor niet menselijk leven … en niet te vergeten de toekomstbestendigheid ervan in brede zin.“
Welke is jouw doorgeefvraag?
„Ons handelen is van grote invloed voor de toekomst die voor ons ligt. Geïnspireerd door het boek: ‘De goede voorouder’ van Kraznaric waarin hij beschrijft dat we veel kunnen leren van oude inheemse culturen waar het vereren van de voorouders gepaard ging met zorg voor de generaties die nog komen gaan. Zo laten bepaalde indianenstammen zich in hun besluitvorming leiden door de vraag of de zevende generatie er baat bij zal hebben. Mijn vraag luidt: Wat wil jij nalaten voor de toekomstige generaties?”
De epiloog 
Tijdens de ‘nazit’ vertelt Kim dat ze zich sterk geïnspireerd voelt door vrouwelijke vakgenoten, zoals de eerste vrouwelijke rijksbouwmeester: Liesbeth van der Pol. Net als Francien Hoeben altijd beetje strikt en streng én vol creativiteit. Je moet je als vrouw staande weten te houden!
Over hobby’s: „Haha mijn werk is mijn hobby. Ik dans graag (moderne dans) ik houd van boeken, maak graag ‘dingen’ en speel wat gitaar. Ik kijk naar de foto op het LinkedIn profiel van Kim: daar zie ik een Pippie Langkous zonder staartjes.
Kim heeft veel goede boeken aan te bevelen. „Ik kom tijd tekort. Zal ik mijn boekenlijst meegeven? Ik zou wel iets willen meegeven uit mijn meest rijke ervaringen van de eenvoudige nomadische manier van leven in Afrika. Ik kan er slecht tegen als we hier zitten te klagen.“
Boekentips
De architecture of trees – Cesare Leonardi Franca Stagi
Verweven leven – Merlin Sheldrake
Wat bomen ons vertellen – Valerie Trouet
Operatie Wooncoöperatie – Arie Lengkeek Peter Kuenzli
Wonen in de 21e eeuw – Peter Camp
The Good Ancestor – Roman Krzarnic
Er is leven na de groei – Paul Schenderling
Apocalypsofie – Lisa Doeland
Wandelen, een filosofische gids – Frederic Gros
Op zoek naar de moederboom – Suzanne Simard
Less is more – Jason Hickel
Goodbye Architecture – Vincent Valentijn en Kim Verhoeven 😉
=========
Zeist, november 2023
Wilco Machielse