VIBA interview Gabriela Dalhoeven
Haarlem/Zeist, januari 2024
Als interviewer van VIBA leden laat ik mij telkens weer blij verrassen. Mijn gast deze maand ken ik sedert 6 september 2023 toen zij als introducee van Sandra Risseeuw bij Het Grote Gideon Event In december werd zij VIBA lid. Deze week was zij druk met het herbouwen van haar Geodome op haar nieuwe werkplek in Amsterdam temidden van collega’s die ook biobasedgericht bouwen.
De doorgeefvraag van Anne Ubbels ging over geur. Toen ik tijdens onze nieuwjaarsbijeenkomst een oproep deed „Wie heeft iets met geur én is nog niet door mij geïnterviewd?“ Stak zij enthousiast haar hand op. Een groot welkom aan
Gabriela Dalhoeven Telleria: 
Zó uit de natuur, in alle kleuren en geuren en vormen
Wie ben je?
„Mijn naam is Gabriela Dalhoeven Telleria. Ik ben een architect met een passie voor de natuur. Ik ben geboren en getogen in La Paz, Bolivia, het hart van Zuid-Amerika, of zoals het nu genoemd wordt, Abya Yala, dat Levende Aarde of Bloeiende Aarde betekent. Deze term wordt gebruikt door de inheemse bevolking van Colombia, de Kuna, voor ons Amerikaanse continent.
Mijn moeder is geboren op 4000 meter boven zeeniveau, en mijn vader komt uit het subtropische gebied van La Paz, met prachtige groene bergen, weelderige flora en fauna waardoor ik me van jongs af aan erg verbonden voelde met de natuur.
Ik ben opgegroeid in een omgeving waar we veel aandacht besteden aan Moeder Natuur. Van jongs af aan leren we haar te respecteren en waarderen. Elke keer dat we iets vieren met een glas wijn of bier, bedanken we eerst onze Pachamama (in de Aymara-taal, wat Moeder Aarde betekent, maar ook het evenwicht van het universum). We brengen haar offers en onze sjamanen hebben de gave om op verschillende manieren met haar te communiceren.“
De hele aardbol over
Op jouw LinkedIn profiel staan vele steden in Europa en Noord- en Zuid Amerika.
„Vijf jaar studeerde ik met een beurs in Odessa, Ukraine. Tijdens mijn latere PhD-studies in Barcelona ben ik voor vakantie teruggegaan naar mijn land, waar ik mijn huidige Nederlandse echtgenoot heb leren kennen. Na mijn studie in Barcelona, tijdens een meivakantie bezoek in Nederland met bloeiende tulpen en bloemen, besloten we te trouwen en verhuisde ik naar Nederland. Mijn man is afgestudeerd in Chemische milieukunde maar is nu informatie-analist. Ik heb twee kinderen, de een wordt bioloog en de ander studeert Product Design. Ik woon al 30 jaar in Nederland, waarvan zeven jaar in Amsterdam en tot nu toe in Haarlem. Tegenwoordig heb ik mijn Circulair Biophilic Design Studio Vitaal Architectuur in Amsterdam in een prachtig Circulaire Hub tegenover Station Sloterdijk, de Rode Paviljoenen in de Wijngaard van Bret.“
Wat doe je?
„Tijdens mijn architectuurstudie bewonderde ik altijd Antonio Gaudi, Victor Horta en Oscar Niemeyer. Na afronden van mijn studie als architect kon ik een beurs krijgen om verder te studeren in Barcelona, waar ik een PhD in de Architectuur van Gaudi, Landschaparchitectuur heb behaald , bij de Catedra Gaudi (ETSAB). Later een master in Stedenbouw, onder begeleiding van Sola Morales, architect van de Molle de la Fusta, en Joan Busquest, de architect-stedenbouwers die een grote invloed hebben gehad op de renovatie van de stad Barcelona na de Olympische Spelen. Ik werkte aan de Olympische look van de Olympische Spelen en ontwierp samen met de School van Architectuur van San Cugat een van de eerste bio-klimatologische woningen Villa Nissim. Deze werd later genoemd als een van de beste vijf ecologische huizen van Europa in de tentoonstelling Homus Ecologicus. Daarna, hier in Nederland, werkte ik met Rem Koolhaas in het OMA-kantoor, en later voor andere architecten bureaus en een ingenieur bureau waar helaas in die tijd weinig aandacht was voor ecologische architectuur.“
Cradle to cradle
„Later, na de toespraak van Al Gore, begon de beweging in de wereld en ontstond de C2C-filosofie. Sinds 2015 ben ik C2C-gecertificeerd adviseur architect en gespecialiseerd in “Biophilic Circulair Design and Healing Spaces”, waarbij de mens opnieuw verbonden wordt met de natuur. Mijn biophilische gebouwen en interieurs zijn ontworpen volgens de Gulden Snede en de Fibonacci-spiraal, met biobased gezonde materialen die een positieve impact hebben op de gezondheid van mensen en onze omgeving om een aangename en gezonde omgeving te creëren. Dit principe is al bewezen gunstig te zijn voor onze geestelijke gezondheid, productiviteit, prestaties, concentratie en stress te verminderen, de bloeddruk te verlagen en het immuunsysteem te verbeteren, en veel andere voordelen.
Biomimicry
„Ik werk ook met de principes van Biomimicry. ‘Bio’ betekent ‘leven’ en ‘mimicry’ is ‘nabootsen’. Dit is innovatie geïnspireerd door de natuur, waarbij we leren van een systeem dat al miljoenen jaren ervaring heeft op het gebied van veerkracht, aanpassingsvermogen en efficiëntie. Nu kunnen we deze kennis gebruiken om te innoveren, en ik pas het toe om verschillende oplossingen te bieden in de realisatie van mijn architectonische projecten. Hierbij gebruik ik de functies en strategieën die verschillende organismen hebben om antwoorden te vinden op onze huidige vragen en uitdagingen.
Ik bouw en renoveer zoveel mogelijk met recyclebare materialen en maak gebruik van demontabele constructies. Daarbij streef ik ernaar om zoveel mogelijk natuurlijke en herbruikbare bronnen te benutten, met behulp van biobased en gezonde materialen die gunstig zijn voor zowel mens als milieu. Gebruikte materialen dienen bij een eventuele sloop weer hergebruikt te kunnen worden.“
Cursussen voor scholen
Enthousiast vertelt Gabriela over haar leergierigheid. Ze zal altijd cursussen blijven volgen, dat kan vaak prima online. Daarnaast geeft ze lezingen over ‘Biomimicry en probeert ze een cursus over ‘Biomimicry te introduceren die is ontwikkeld voor scholen, met als doel leerlingen de natuur te laten ontdekken.
Je ontwerpt ook producten?
„Jazeker, ik ontwerp verschillende artistieke producten, zoals groene wanden die geluid absorberen en gemaakt zijn met mos dat vuil afstoot, onderhoudsvrij is en CO2 en fijnstof opneemt.
Ze zijn afgewerkt zonder formaldehyde en gemaakt van gerecyclede isolatie materialen gemaakt met oude spijkerbroeken. Ik creëer ecologische logo’s en hangende tuinen met Kokedama; dit is een Japanse kunst die vaak wordt beschouwd als een vorm van bonsai en het wordt gewaardeerd vanwege zijn esthetische schoonheid en eenvoud. bescheidenheid en vergankelijkheid omarmt, dat met luchtzuiverende planten door de NASA getest.
Ik onderzoek en ontwikkel nieuwe materialen zoals Mycelium, BioVital Cement en implementeer oude technieken in bouwprocessen. Binnenkort zal ik een oude techniek implementeren om steunbogen te maken met bakstenen, die al lange tijd geleden in Babylonië werd gebruikt en later door Gaudí in zijn constructies. Deze techniek heb ik vorig jaar geleerd in Valencia en kan worden gebruikt om zelfdragende wenteltrappen te maken of daken te bedekken als schelpen van de zee. Onlangs heb ik een Geodome gemaakt die ik wil het toepassen in een showroom voor materialen op biologische basis, waarbij ik onder andere met mycelium zal werken.
Een gezonde, groene omgeving wordt een cruciale bepalende factor voor welzijn en geluk in ons dagelijks leven.“
Bio Vitaal Festival
In juli 2023 organiseerde jij het BIO VITAAL festival. Kom dat dit jaar weer terug?
Nee, dat was eenmalig. Na de coronaperiode heb ik subsidie aangevraagd bij de gemeente Haarlem, specifiek het ‘Haarlem Corona Initiatieven Budget’, om bij te dragen aan het herstel van de lokale samenleving en economie na de coronacrisis. Pas na anderhalf jaar kwam het geld. Ik heb er met mijn stagiaire veel tijd in gestoken. Het was de moeite waard, met een uitgebreid programma van twee dagen. Alles was gratis, inclusief lunch en diner. We hadden exposanten over circulaire ondernemingen, Biomimicry, 3D-bedrijven, van modeshows, dans en muziek tot het bouwen van de Geodome.
Waarom ben je VIBA lid?
„Ten eerste omdat ik helemaal enthousiast word van de lessen in Integrale Bio-Logische Architectuur en omdat jullie)* een levendig platform zijn waar kennis, gedachtegoed en (praktische) ervaring worden uitgewisseld. Het doel is om het bewustzijn op het gebied van een mens- en milieuvriendelijke leefomgeving te vergroten. Deze doelen zijn precies de drijfveren die mij, mijn werk en mijn leven in beweging brengen. Ten tweede volg ik VIBA al jaren, heb veel lezingen en presentaties bijgewoond en wilde al heel lang lid worden, maar nu is het tijd om de krachten te bundelen om nog veel meer impact te maken. Ook omdat een van mijn beste vrienden ook lid is van VIBA.“
)* Mooi verwoord, Gabriela! Nog even en je kunt ‘jullie’ vervangen door ‘wij’.
Waar gaat het met de VIBA naar toe?
„Persoonlijk geloof ik dat VIBA, met haar onschatbare kennis van experts, zich inzet om de jeugd en iedereen die geïnteresseerd is in ecologische, biobased en circulaire bio architectuur te versterken en te inspireren. Deze kennis speelt in deze cruciale periode een uiterst belangrijke rol en het is van groot belang om dit te benadrukken. Ons doel is om gezamenlijk een veerkrachtige ontwikkeling te bereiken, waarbij de mens bewust en verantwoordelijk deel zal uitmaken van natuurlijke processen totdat we regeneratieve ontwikkeling bereiken, wat ik beschouw als het uiteindelijke doel van deze hele transitie, voor het welzijn van toekomstige generaties en onze planeet. Laten we gezamenlijk streven naar een duurzame toekomst vol innovatie en verandering.“
“Wat betekent geur voor jou en (hoe) geef je dat vorm?”
Uw redacteur kreeg van Gabriela op deze doorgeefvraag van Anne Ubbels het meest diepgaande antwoord in deze reeks interviews. Ik probeer eerst een korte samenvatting te formuleren.
„Heel veel! De geurzintuiglijke ervaring wordt steeds meer erkend als een belangrijk aspect van het ontwerpproces. Er is een scala aan toepassingen mogelijk; van geur als identiteit van ruimtes tot aroma-geactiveerde architectuur. Hieronder ga ik daar uitgebreid nader op in.“
Maar éérst jouw doorgeefvraag:
Hoe verbind jij je met de natuur?
Voordat we het vergeten:
Heb je nog hobby’s naast jouw werk en gezin?
„Jazeker. Ik heb een eigen dansgroep: ‘Jallalla Bolivia’: Jallalla betekent uiting van lof, eer, hoop of dankbaarheid voor het leven.
En ik ben numismaat, maar nu spaar ik EURO munten.
Nog een leestip:
Dan nu het uitgebreide antwoord op de doorgeefvraag:
“Wat betekent geur voor jou en (hoe) geef je dat vorm?”
Het vormgeven van geur is een interessant concept dat vaak wordt geassocieerd met kunst en design, maar tegenwoordig steeds meer met architectuur. De geurzintuiglijke ervaring wordt steeds meer erkend als een belangrijk aspect van het ontwerpproces. De reukzin en het gehoor behoren tot de vijf oer menselijke zintuigen. Reukcellen in de neus detecteren geuren en sturen signalen naar de hersenen, waar ze als specifieke geuren worden geïnterpreteerd. Beide zintuigen spelen een essentiële rol bij het ervaren en begrijpen van de omgeving, inclusief het detecteren van gevaren en genieten van voedsel. Voor mijn ze roepen herinneringen op, meestal prettige momenten van mijn leven ongeacht de tijd en de afstand.
In mijn werk hanteer ik de principes van Biophilic Design (bio = leven en Philic = Liefde voor alle levende organismen). Deze terminologie werd voor het eerst gebruikt door Edward Wilson in zijn boek “Biophilia” uit 1984. Tegenwoordig gebruik ik deze principes als onderdeel van mijn ontwerpproces, waar ik werk met de “14 patronen van Biophilic Design”. Deze zijn verdeeld in Nature in the Space, Natural Analogues, en Nature of the Space.
Een onderdeel van “Nature in the Space” is “Non-Visual Connection with Nature” (Niet-visuele verbinding met de natuur): Dit verwijst naar het creëren van een omgeving die een verbinding met de natuur mogelijk maakt zonder dat het noodzakelijk visueel is. Bijvoorbeeld, geluiden van natuurlijke elementen zoals stromend water, vogelgezang of natuurlijke geuren kunnen worden geïntegreerd in het ontwerp om een verbinding met de natuurlijke wereld tot stand te brengen, zelfs als deze niet direct zichtbaar is. Deze heb ik toegepast in een 45 Hectare Master Plan voor de Villa Spirare in Venlo: een project voor hoogbegaafde kinderen gebaseerd op de ‘Creatiespiraal’ van Marinus Knoope.
Een ander onderdeel is “Non-Rhythmic Sensory Stimuli” (Niet-ritmische sensorische prikkels): Dit punt suggereert het gebruik van sensorische prikkels die niet strikt ritmisch zijn. In plaats van constante en voorspelbare stimuli kunnen ontwerpelementen worden geïntroduceerd die variatie en verrassing bieden, zoals diverse texturen, geluiden of geuren die niet volgens een vast patroon komen. Deze kunnen de zintuigen stimuleren en de beleving van de ruimte verrijken.
Ik heb verschillende oplossingen voorgesteld om ze te implementeren in mijn ”Healing Gardens“ die ik heb ontworpen. Bijvoorbeeld, ik heb tuinen gecreëerd waarin eucalyptusbomen gecombineerd worden met de geuren van lavendel, munt, kamperfoelie en rozen, bijvoorbeeld. Oppervlakken bewerkt in ceder, cipres in Spanje en hennep en kurk in Nederland die ook deze bevredigende sensaties van verbondenheid met onze moeder natuur bieden.
In onze moderne tijd, waarin we 90% van onze tijd in gesloten ruimtes doorbrengen, met weinig licht en geen tijd om contact te maken met de natuur, is er in Japan een manier om ons opnieuw te verbinden met de natuur, onze pure essentie, en dat is Shinrin-Yoku, wat bosbaden betekent. Dit verwijst naar het doorbrengen van tijd in het bos en het ervaren van een natuurlijke omgeving om de gezondheid, het welzijn en de ontspanning te bevorderen. Geluiden, aroma’s en texturen van het bos worden hierbij gebruikt om de focus op het huidige moment te vergroten, stress te verminderen, de bloeddruk te verlagen en het immuunsysteem te verbeteren, wat resulteert in verbeteringen in geestelijke gezondheid, humeur en concentratie.
Tegenwoordig hebben we aromatherapie om sensaties van een bos te creëren of stimuleren, zoals de geur van vers gezaaid gras. Natuurlijke oliën, bekend als fytociden, afkomstig van cipressen en cederbomen, worden ook gebruikt om geuren te neutraliseren. Onderzoek naar de effecten van het inademen van cederhoutemissies op de psychologie en fysiologie ervan in een binnen omgeving is in volle gang.
Hier zijn enkele manieren waarop je vorm kunt geven aan geur in architectuur:
- Geur als identiteit van ruimtes: In tegenstelling tot jaren geleden ligt tegenwoordig de nadruk op het creëren van op consumentenervaring gerichte oplossingen. De kracht van de reukzin wordt steeds meer erkend. Overweeg geur als een integraal onderdeel van de identiteit van een ruimte. Bijvoorbeeld, een spa kan worden ontworpen met geuren die ontspanning bevorderen, terwijl een koffieshop kan worden geassocieerd met de geur van versgemalen koffiebonen.
- Geur in openbare ruimtes: Tegenwoordig wordt er steeds meer gebruikgemaakt van kennis uit de neurowetenschappen in de geurmarketing. In openbare ruimtes, zoals winkelcentra of luchthavens, kan het gebruik van geur bijdragen aan een positieve ervaring voor bezoekers. Dit kan helpen bij het creëren van een herkenbare en aangename sfeer. Bijvoorbeeld, in commerciële omgevingen wordt geurmarketing steeds populairder. Bedrijven gebruiken specifieke geuren om een bepaalde sfeer te creëren of associaties met hun merk op te wekken. Je zou bijvoorbeeld een geur kunnen ontwikkelen die past bij de identiteit van een product of ruimte.
- Geur in musea en tentoonstellingen – Educatie en storytelling: In musea en tentoonstellingen kan geur worden toegevoegd om een authentieke ervaring te bieden. Bijvoorbeeld, een historisch museum kan geuren gebruiken die passen bij specifieke tijdperken. Geur kan ook worden gebruikt om verhalen te vertellen. In musea of tentoonstellingen kan geur worden toegevoegd om bezoekers een betere beleving van de tentoongestelde items te geven.
- Aroma-ervaringen: Creëer ervaringen waarbij geur een essentieel onderdeel is. Dit kan variëren van geurige kookworkshops tot Wellens- en ontspanningssessies waarbij geur wordt gebruikt om een bepaalde stemming te bevorderen.
- Aroma-geactiveerde architectuur: Sommige architecten experimenteren met het gebruik van specifieke geuren om bepaalde reacties of emoties bij mensen op te wekken. Dit kan variëren van het gebruik van geuren in expositieruimtes tot het integreren van geur in specifieke architectonische elementen.
- Aroma-georiënteerde landschapsarchitectuur: Geur kan ook een rol spelen in de buitenomgeving. Overweeg het gebruik van geurige planten en bloemen in landschapsarchitectuur om een stimulerende of rustgevende sfeer te creëren.
Het is belangrijk op te merken dat bij het integreren van geur in architectuur rekening moet worden gehouden met de subtiele en subjectieve aard van geur, evenals mogelijke allergieën of gevoeligheden van gebruikers. Samenwerking met geurdeskundigen en experts kan waardevol zijn bij het ontwikkelen van een doordacht en effectief gebruik van geur in architectuur. Alleen moeten we ervoor zorgen dat er geen schadelijke chemische stoffen aan deze aroma’s worden toegevoegd.
Voorbeelden in de architectuur:
- Peter Zumthor: De Zwitserse architect Peter Zumthor staat bekend om zijn aandacht voor zintuiglijke ervaringen in architectuur. In zijn ontwerpen, zoals de Therme Vals (een thermisch bad in Vals, Zwitserland), heeft hij de ervaring van water en warmte geïntegreerd, waardoor bezoekers niet alleen visueel en tactiel, maar ook olfactorisch worden betrokken.
- Herzog & de Meuron: Het architectenduo Herzog & de Meuron heeft projecten gerealiseerd waarin geur een rol speelt. Bijvoorbeeld, in het Elbphilharmonie-concertgebouw in Hamburg, Duitsland, is er een ruimte genaamd de “Welcoming Plaza,” waar specifieke geuren zijn ontworpen om bezoekers een positieve ontvangstervaring te bieden.
- Olafur Eliasson: Olafur Eliasson, hoewel meer bekend als beeldend kunstenaar, heeft ook samengewerkt aan architecturale projecten. Zijn werk, zoals het Harpa Concert Hall in Reykjavik, IJsland, omvat vaak het gebruik van natuurlijke elementen, waaronder geuren, om zintuiglijke ervaringen te versterken.
Het is belangrijk op te merken dat deze praktijk nog in ontwikkeling is en niet wijdverspreid wordt toegepast. De experimenten met geuren in architectuur staan nog in de kinderschoenen, maar ze bieden interessante mogelijkheden voor de toekomst.
Mijn vraag is: kennen jullie een natuurlijke coating waarmee ik mijn myceliumpanelen kan bedekken om ze bestand te maken tegen de weersinvloeden, vergelijkbaar met wat werd gebruikt in het Growing Pavilion tijdens de Dutch Design Week van drie jaar geleden?
Dankjewel Gabriela en welkom bij onze VIBA.
Wilco Machielse
Zeist / Haarlem januari 2024
Leestip van de redactie; dit boek las ik met verhoogde hartslag in één keer uit ten koste van een halve nachtrustnacht:
