‘Nagele in Balans , de spijker op z’n kop’
Ir. Ad Hoogers boeiende lezing handelt over de winnende prijsvraag om het architectonisch beroemde modernistischer dorp Nagele in de NO-polder. Ad heeft met een team gewerkt en hun inzending kreeg de naam ‘Nagele in Balans, de spijker op z’n kop’, waarin de spijker als een andere bewoording voor nagel naar de plaatsnaam Nagele verwijst: een leuke woordvondst!
VIBA-lid Frank Stofberg van bureau BOOM Delft is een oud-collega van Ad. Deze prijsvraag heeft hij echter anoniem zonder BOOM Delft ingediend.
Collega Margret Drok (Sacon) heeft de ppp-lezing gemaakt waar de VIBA-leden nu naar kijken. Margret’s partner werkt bij Hogeschool Windesheim, die eveneens bij de prijsvraag betrokken was.
De Nagele-prijsvraag viel gezien de energie-opdracht binnen de opzet van minister Ollegren om aardgasvrije wijken te ontwikkelen; 27 aardgasvrije wijken in Nederland! Nagele is er een van.
Nagele is een dorp van 497 woningen, 3 kerken en scholen en enkele winkels. Het werd beroemd door in experiment met beton (en bakstenen), platte daken, relatief veel glas (doorzonwoningen) en kubus/rechthoekige-achtige vormen, m.a.w. een modernistisch dorp. Het stedenbouwkundig plan van ir. Cor van Eesteren en beroemde architecten, deels lid bij ‘de Acht’-groep, ontwierpen hier gebouwen, o.a. Gerrit Rietveld, en Aldo van Eyck, maar ook de haast minimalistisch-brutalistische kerk naar ontwerp van Jaap Bakema. Een modern vormgegeven dorp in een nieuwgewonnen land, de Noord-Oostpolder.
[Toevoeging architectuurhistoricus Czabanowski] “Nagele werd geboren tijdens de CIAM-congres Duvrobnik 1956 (CIAM = Congrèsses Internationaux d’Architecture Moderne). De CIAM-leden wilden de oude architectuur en stedenbouw vervangen door functionele, moderne (stad)bouw, die meer recht aan de toenemende mobiliteit van de tijd deed, met grote straten, grote pleinen voor iedereen; ook de inrichting moest functioneel worden, vandaar dat binnen het keuken-interieur van Margarete Schütte-Lihotzky, de zgn. ‘Frankfurter Kuche’ (haar prototype inbouwkeuken 1928) model stond voor de ‘zelfbewuste, moderne’ vrouw. De andere vrouw het Functionalisme (Moderisme, deels Nieuwe Zakelijkheid) was de tuinarchitecte Mien Ruys, bekend als ‘bielzen Mien’; ze voerde het woord ‘functioneel groen’ in-der-daad om, soms met empathie voor de natuur. ‘Functioneel groen’ wie verzint zo iets? ”
Ad toont diverse slides, o.a. plattegrond met grote open ruimten (functioneel groen), huizen in rijen, 3 kerken en diverse scholen gezien de religieuze zuilen destijds.
Het boek ‘Nagele Revisted, Het modernistisch dorp in de polder’ van Theo Baart wordt aangehaald. De Stichting Hendrick de Keyser was eveneens betrokken bij de prijsvraag. Zij wilden een huizenrij, een blok, voor hun rekening nemen; zo ontstond een modelwoning met authentieke inrichting (mededeling aanwezige VIBA-lid Frank Stoffels), die te bezichtigen is.
Een werkboek met dorp-visies ontstond maart 2012. Energiek Nagele (zie ook www.energieknagele.nl) had de prijsvraag uitgeschreven. Windmolens werden ingezet om dorp te verduurzamen. Het galeriepand naar ontwerp Rietveld werd gerestaureerd. Ad had idee om PV-systeem over de daken uit te rollen om energie te oogsten.
Antwoord op de hamvraag was een balans te zoeken en te balanceren: vandaar Nagele in Balans! Er bleef de vraag “Hoe sla je energie op als die nodig is in de winter”?
Noodzaak was alles integraal, de thema’s, met elkaar in balans te brengen:
- architectonische waarde
- investeringen
- financiering
Een collectief buissysteem voor warm water. Het door Brabantse ondernemer ontworpen Hot Cold Storage (www.hocosto.com), een experiment, zou worden toegepast om lange termijn (zomer naar winter) warmte/koeling in een waterbuffer op te slaan. Nu was de wisselwerking ‘communiceren en participeren’ nodig. Een bottom-up draagvlak creëren, de betrokkenheid van alle mede-spelende partners.
Zo ontstond een landelijk voorbeeld voor energieopwekking.
Hoge temperatuursysteem verving de cv-ketel. Op een info-bord werd het kernproject HoCoSto (hot cold storage) gepresenteerd, een uniek project in NL. De Nagele-bewoners zijn zelf de eigenaar van dit systeem. De school De Acht, ontwerp Aldo van Eyck, moest intact blijven als naoorlogs monument en toch voorzien worden van het warmtesysteem.
Tegenover de Acht-school ligt een rijtjesblok van 8 woningen, zgn. ‘notabelenwoningen’, met thermische collectoren op dak. Zij dienden als experiment, aangesloten op de opslag-bassin.
Alle deelnemers hebben ervoor gezorgd dat het experiment ook gerealiseerd werd.
Bewoners Nagele zijn veelal boeren uit de polder, die wel wat zagen in een ‘winter-opslag’, in dit geval energieopslag. In krantenkop stond ‘Proef: kan Nagele aardgasvrij worden?’
Deel 1: wordt vervolgd!)
PPP-spreker ir. Ad Hoogers, VIBA-café verslagschrijver dr. Juri Czabanowski
