Het Pantheon in Rome, gebouwd rond 120 jaar na Christus, is een interessant voorbeeld van duurzaam bouwen avant la lettre. Het gebouw is grotendeels opgetrokken uit ‘Romeins beton’ waarbij het bindmiddel bestond uit een mix van onder andere vulkanische as en kalksteen. Van het huidige cement op basis van portland- of hoogovencement was (natuurlijk) nog geen sprake. Bovendien was het beton van wanden en koepel naar boven toe lichter van gewicht en de constructie van de koepel slanker *. Kortom: er is sprake van een uitgekiend ontwerp dat mooi aansluit op de doelstelling van de Pantheon Performance Foundation waarover Boudewijn Piscaer in het VIBA-café vertelde.
Het huidige gangbare beton is op energieproductie na de grootste CO2 producent. Het gaat op wereldschaal om meer dan 5 miljard ton CO2/jaar (zo’n 9% van de totale CO2-productie**). Dat komt voornamelijk door het gebruik van Portlandcement. Door minder Portlandcement en door andere bindmiddelen te gebruiken, kan de CO2-uitstoot sterk verminderd worden. In ons land wordt nu al voor tweederde deel hoogovencement gebruikt bij de betonproductie, en een derde portlandcement. Ten opzichte van portlandcement heeft hoogovencement een gunstiger milieuprofiel: De CO2-emmissie bedraagt globaal 35% ten opzichte van portlandcement (bron: Infoblad Duurzaamheid Betonmortel – uitgave VOBN). Nadeel is dat hoogovencement een iets hogere radioactiviteit heeft.
De organisatie Sustcon (www.sustcon.org) is ontstaan uit een Europees project, waarin Piscaer heeft samengewerkt met onder meer het Nederlandse Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE). Het doel hierbij was om de milieubelasting van beton te verminderen, dit te meten en te vermarkten. Dit heeft geresulteerd in het Pantheon Performance label, afgegeven door de Pantheon Performance Foundation, die wereldwijd de verduurzaming van bouwmaterialen nastreeft. Met dit label is onder andere de milieubelasting van een betonmengsel heel goed inzichtelijk te maken. Zo kunnen we meer op sustainable-duurzaamheid sturen, zonder de durable-duurzaamheid aan te tasten. Hier komt dan ook de naam dubbelduurzaam beton vandaan.
Hij beschouwt zowel een bepaalde vorm van alkali geactiveerd materiaal (waaronder Geopolymeer) en een reeks van ‘Bio-based bindmiddelen’ als veelbelovend. Zijn doel is om de CO2-emissie van de betonindustrie te reduceren door over te stappen op prestatiegericht beton. Technisch is dat mogelijk. De manier waarop de samenstelling van beton op dit moment wordt geregeld moet gewijzigd worden, waarbij het percentage cement in veel gevallen omlaag kan en waarbij het type bindmiddel aangepast kan worden. Hij hoopt dat de cementindustrie zal overgaan van een op volume gerichte productie naar kwaliteit gerichte productie van beton.
Verder pleit Boudewijn Piscaer voor een aanpak waarbij de totale keten, van winning grondstoffen tot het bouwen en vervolgens sloop/hergebruik, van een bouwmateriaal in beschouwing wordt genomen. Hij verwijst naar de Federatie Bio Economie (www.bio-economie.nl) die daarover recent de publicatie ‘Kansen voor ketens’ heeft gepubliceerd.
Tot slot komt nog aan de orde dat er veel meer aandacht aan alternatieven voor beton kan worden besteed zoals bijvoorbeeld (massief) houtbouw. Interessant is de documentaire ‘Houtbouwers’ (VPRO – Tegenlicht via www.vpro.nl).
Ter info: Al jaren is er een betonmengsel (‘Meulemix’) te koop gebaseerd op hoogovencement en 100% gerecyled materiaal; er is 20% minder cement nodig; zie www.meuleberg.nl.
* bron: De kracht van het Pantheon – Steffi Oostendorp, 2015
** Betonproductie veroorzaakt wereldwijd 9% van de CO2-uitstoot. In Europa is dat 6% en Nederland zit daar met 3% ruim onder; bron: Rob van Gijzel, Redactie Bouwmeesters, 12 september 2019.
Presentatie – Dubbel duurzame(re) Beton(2)
(verslag Frank Stofberg)
