Vereniging Gelders Genootschap tot bevordering en instandhouding van de schoonheid van stad en land.
Renée Koning werkt 6 jaar voor dit genootschap met 34 medewerkers, voornamelijk architecten, restauratie architecten, historische bouwkundigen, kunst- en cultuurhistorici, geografen en landschapsarchitecten. In het bestuur van de vereniging zitten voornamelijk wethouders en burgemeesters uit het bestuur van alle Gelderse regio’s. In 2019 werd het honderdjarig bestaan gevierd met als thema “samen schoonheid vieren”.
Wat is schoonheid?
Dit wordt met een aantal filosofische omschrijvingen weergegeven, bijvoorbeeld: schoonheid is ‘zichtbaar geworden liefde’ .
50 jaar voor Christus schreef Vitruvius: schoonheid is te vinden in de mate van gebruiksvriendelijkheid, degelijkheid, schoonheid. De onderdelen moeten in passende verhouding staan tot het geheel en tot overige maten. De monumentendag van 1993 heeft als thema: de schoonheid van stad en land: aandacht geven aan alles wat ons land te genieten heeft. In 20216 pleit Daan Roosegaarde bij de Verenigde Naties voor ‘recht op schoonheid voor ieder mens’
Geschiedenis van de vereniging:
elke periode getuigt van een zoektocht hoe je de doelstelling van ‘schoonheid van stad en land’ verwezenlijkt.
- 1901 Woning wet:
De woningwet beoogt de bouw en bewoning van slechte en ongezonde woningen onmogelijk maken. Dit is de eerste wet omtrent de volkshuisvesting.
De maatschappij tot bevordering van de bouwkunst heeft kritiek op de wet: woningwet is onvolledig, bepalingen over ‘het schoone bouwen’ ontbreken.
Dit is ook de tijd van architecten als Berlage , Kromhout en de Bazel
De eerste schoonheidscommissies worden opgericht in Amsterdam, Den Haag en Arnhem
- 1919 Oprichting Gelders Genootschap. 3 heren maken een plan van aanpak; 1 van de problemen was ‘ontsierende reclame’.
- 1925-1927 Creatie van nieuwe schoonheid 1925-1927
- 1927 In dit jaar ontstaat ook kritiek op de aanpak van het genootschap maar men mag toch door
- 1931 Het genootschap raakt in de ban van de ‘maakbare schoonheid’ van de Delftse School.
- 1945 Start van de wederopbouw periode met voor- en tegenstanders van Delftse school en Nieuwe Zakelijkheid.
- 1952-1965 schoonheidscommissies worden welstand met bouwverordening. Hert Gelders Genootschap richt een genootschap op om aan deze criteria te voldoen voor de Gelderse gemeenten. Het begrip schoonheid wordt verlaten. Er wordt koers gezet naar integrale advisering omtrent het object in zijn omgeving.
- 1970 Maatschappelijke discussie over nut en noodzaak van welstandstoezicht.
- 1980 Op het idee om welstand af te schaffen veroorzaakt protest. De Raad van Staat roept de gemeentelijke overheid op om de kwaliteit van de woonomgeving te bewaken.
- 1988 De ruimtelijke kwaliteit wordt de doelstelling in het beleid, inclusief de culturele waarden. ER vindt een herdefinitie van de Vitruvius basiswaarden plaats. Dit worden belevingswaarde, toekomstwaarde en gebruikswaarde. Ook gaat het genootschap adviseren van monumenten en cultuurhistorie.
- 1991 Nederland is het eerste land ter wereld met een nationaal architectuurbeleid!
- 1998 Democratisering van de welstand: er ontstaan teveel regels.
- 2008-2015 In deze crisis periode ontstaat “de omgevingswet”: ‘welstand’ zit niet meer in de wet. Maatschappelijke doelen staan centraal in plaats van regels met waarden als participatie, integrale benadering, gezond, veilig, goede omgevingskwaliteit. Het beleid omschrijft nu beter waar het in de praktijk al werkelijk om gaat.
- 2018-2021 Er komt een nieuw beleidsplan: bevorderen en in stand houden van de schoonheid van stad en land.
– Inspireren, (eigen initiatief en op initiatief van gemeentes)
– Innoveren: besturen instrumenten geven waarmee ze goed beleid kunnen maken.
– Samenwerken: met wel 30 organisaties
– Agenderen: opletten of plannen niet te ver doorschieten.
- 2022-2026
In het beleidsplan voor de komende jaren wordt rekening gehouden met onder meer de energietransitie, klimaatbeheersing, de kritiek dat “Nederland in de uitverkoop staat’ met overal zonneparken en windmolens. Streven naar behoud van landschap en authenticiteit. Ook de Davos declarering krijgt aandacht: druk om te bouwen versus behoeden ruimtekwaliteit. Koesteren en ontwikkelen van de schoonheid van stad en land. Er zijn overeenkomsten vast te stellen met doelstellingen van de Viba; daarbij kunnen we samen denken en mogelijk vruchtbaar samenwerken.
Tijdens het nagesprek worden door diverse aanwezigen zorgen geuit over het behoud van de ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit en het toezicht daarop. Hoewel volgens de nieuwe omgevingswet het welstandstoezicht een vrije keuze van de gemeenten blijkt in de praktijk dat de meeste gemeenten kiezen voor een actief beleid op dit gebied. Zorgen zijn er ook omtrent de kwaliteit van de mensen die in dienst zijn bij de gemeenten. Toch is Renée gematigd positief over de huidige ontwikkelingen.
