Verslag VIBA-café op 6 oktober 2022
Ontwikkelingen in Houtbouw Engineering, in het lab en in de praktijk
Pierre Jennen en Gilbert Koskamp geven een bloemlezing over gerealiseerde projecten en onderzoek in de houtbouw. Vooral in het buitenland wordt veel aan onderzoek gedaan. Duidelijk wordt dat er veel meer bestaat dan houtskeletbouw, bouwen met CLT (cross laminated timber) en het gebruik van massieve liggers en kolommen, iets waar de meesten van ons aan denken bij bouwen met hout.
Om dat te illustreren hebben ze een groot aantal monsters (zie foto) meegenomen: niet alleen allerlei gelamineerde producten van diverse houtsoorten, maar ook delen van ruimtelijke (vakwerk)liggers en houten gelamineerde nagels (spijkers). Als deze nagels met kracht in het hout worden ingebracht, smelt de lignine in het hout en werkt daardoor als lijm.
Tijdens het VIBA-café: Gilbert Koskamp (links) en Pierre Jennen (rechts). Beiden werken als architect bij Ssse / OvO associates architects amsterdam en geven les aan de Faculteit Bouwkunde TU Delft.
Uit de getoonde bouw- en onderzoeksprojecten wordt duidelijk dat er heel veel mogelijk is met hout als constructiemateriaal. Belangrijk daarbij is dat uitgegaan moet worden van de eigenschappen en mogelijkheden van hout en dat niet klakkeloos beton en staal ‘vervangen’ wordt door hout. Optimaal gebruik van hout is daarbij van belang met het oog op de mondiale houtvoorraad en houtproductie. Een besparing tot wel 60% van de benodigde hoeveelheid hout is daardoor mogelijk. Oplossingen worden gezocht in allerlei ruimtelijke constructies en constructiedelen zoals doosconstructies en holle liggers. Een voorbeeld hiervan zijn dak- en vloerelementen van de firma Kielsteg (www.kielsteg.de) waarbij overspanningen tot 27 meter bij daken en tot 13 meter bij vloeren mogelijk zijn.
Dak- en vloerelementen van de firma Kielsteg (foto van site Kielsteg).
Ook combinaties met staal en beton kunnen interessant zijn. Een mooi voorbeeld is het kinderpaviljoen in het Plaswijckpark in Rotterdam (zie foto).
Ook de combinatie van hout (CLT) met een laag beton in vloerconstructies kan interessant zijn vanwege geluidisolatie en brandveiligheid. Onderzoek daarnaar is gaande, ook bij de combinatie met prefab vloerelementen.
Geperst hout is een andere ontwikkeling maar bevindt zich nog in laboratoriumfase. Een dergelijke behandeling levert een zeer sterk product op.
Tal van gestapelde en hoogbouwprojecten met hout zijn mogelijk, al dan niet gecombineerd met staal en/of beton. Het hoogste houten gebouw ter wereld (situatie per 2021) is de toren Mjøstårnet in Noorwegen en telt 18 verdiepingen (bron: Houtbouwmythes ontkracht). Genoemd wordt Shigeru Ban als architect die prachtige projecten realiseert; op internet zijn tal van projecten te vinden.
Brandveiligheid en aardbevingbestendigheid vragen natuurlijk de nodige aandacht, maar vormen geen probleem.
Kinderpaviljoen in het Plaswijckpark in Rotterdam: het beloopbare dak bestaat uit een staalstructuur met 410 houten dakdozen die alle een verschillende afmeting hebben. Aan de onderzijde zijn de dozen met akoestisch materiaal afgewerkt. Ontwerp: Ssse / OvO associates architects amsterdam.
Omdat de belangstelling voor het gebruik van hout duidelijk toeneemt, is de vraag terecht of er wel genoeg hout voorradig is, nu en in de nabije toekomst. Daarbij moet ook rekening gehouden worden met het effect van klimaatverandering: de ‘productie’ van vurenhout (een veel gebruikte soort) in Europa neemt af en er zal dus een verschuiving naar andere houtsoorten moeten plaatsvinden. Volgens de huidige inzichten is er voldoende hout voor de bouw.
Sowieso moet er veel aandacht zijn voor een milieuvriendelijk bosbeheer. Ook moet nu al gedacht worden aan het latere hergebruik van houtproducten en andere milieu-effecten bij de winning en productie van houtproducten. Zo loopt er onderzoek naar het vervangen van lijm in CLT door zwaluwstaartverbindingen.
meer informatie:
– Houtbouwmythes ontkracht – het onderscheid tussen fabels en feiten; P. van der Lugt, AMS, Amsterdam, 2021
– platform: bk-wood.nl
(verslag Frank Stofberg)