Verslag VIBA-café op 1 juni 2023
‘Landherstel’ door Hans Stofberg
Over circulair bouwen en permacultuur als ontwerpsysteem, en een studieontwerp voor een polderlandschap
Aan de hand van enkele voorbeelden laat Hans Stofberg zien dat een grondige aanpak van milieuproblemen noodzakelijk is. En dan gaat het niet alleen om een betere bescherming van natuurgebieden zoals de Veluwe door het verminderen van de uitstoot van stikstof, maar om een wereldwijde economische herstructurering: van een lineaire naar een circulaire economie. Een belangrijk onderwerp hierbij vormen de grondstoffen. Hoe zijn de milieu-effecten te minimaliseren bij de winning, de productie en het (her)gebruik wereldwijd. Oplossingen kan men vinden in kringlopen en het voorkomen van afval.
De presentatie spitste zich toe op circulair bouwen. Drie onderdelen zijn van belang: kennis van materialen, kennis van bouwtechniek en kennis van circulaire ontwerpprincipes zoals bijvoorbeeld demontabel bouwen. Een prachtig voorbeeld hiervan is de tijdelijke rechtbank ontworpen door architectenbureau ‘cepezed’; oorspronkelijk gebouwd in Amsterdam en na 5 jaar gedemonteerd en verplaatst naar Enschede.
Het is van belang om bij een ontwerp goed na te denken over de levensduur van de verschillende componenten waaruit een gebouw bestaat. De Amerikaan Stewart Brand sprak hierbij over zes verschillende ‘lagen’ waaruit elk gebouw bestaat en visualiseerde die in een tekening, zie afb. 1. De ‘lagen’ zijn:
– de locatie
– de draagconstructie
– de gebouwschil
– de installaties
– het inbouwpakket
– de inrichting
Afb. 1: Verschillende levensduur per ‘laag’; probeer door het ontwerp de levensduur van de verschillende lagen en constructies op elkaar af te stemmen.
Door bouwkosten, onderhoudskosten, vervangingskosten, demontagekosten, milieukosten (‘schaduwkosten’ via de MPG) en levensduur in een rekenmodel in te voeren is (in theorie) een optimale keuze te maken voor een bepaalde constructie of een bepaald materiaal. Maar vergeet niet het effect van de praktische/functionele levensduur: het gebruik (functie) van een gebouw of woning kan veranderen waardoor aanpassingen noodzaklijk zijn. Bouw flexibiliteit in en maak het ontwerp aanpasbaar.
Uit een onderzoek in samenwerking met 2 architecten en een corporatie bleek in een project dat circulair bouwen goedkoper is dan sloop en nieuwbouw (rekening houdend met de bovenstaande aanpak en dus kijkend naar de zogenaamde ‘total cost of ownership’.
Opmerking verslaggever: Het aardige is dat dat ook bij de VIBA-excursie naar het gemeentehuis van Voorst naar voren kwam.
Studieproject Landherstel poldergebeid rond Leerdam
Het tweede deel van de presentatie bestond uit een circulair plan voor herinrichting in combinatie met permacultuur voor het poldergebied rond Leerdam. Veel aandacht voor ecologische bosbouw, weilanden met biodiversiteit, voedselbossen, houtproductie met snel groeiende populieren, boomkwekerijen, en woningbouw voor o.a. jongeren en senioren nabij de bestaande kernen.
Afb. 2: Studieproject rondom Leerdam: een combinatie van circulair bouwen en permacultuur.
Meer info:
– www.bodemzicht.nl
– publicatie ‘Landherstel’, Judith Schwartz, uitgever Vonk, 2021
(verslag Frank Stofberg)