VIBA-café, 1 april 2010, Gruyterfabriek Den Bosch
Architectuur en spiritualiteit, lezing door Pieter van Ree
Welkomstwoord: Clairette Gitz
Inleiding
Pieter van Ree linkt het onderwerp van de lezing met de naam VIBA.
- I staat voor integraal
- B staat voor biologie –>bios= leven, logos = geest
Aanleiding voor de lezing is een excursie naar vier gebouwen in Rotterdam.
Spiritualiteit is eeuwenlang essentieel geweest in architectuur. Hoe zit dat nu? Een eenvoudige waarheid is dat zolang mensen een spiritueel wereldbeeld hebben zolang dringt dit door in de architectuur. Nu zijn er minder gelovigen en is hier minder behoefte aan. Is dit een gesloten hoofdstuk of zijn er nieuwe invalswegen?
Een historische schets
Voorheen bepaalde de geschapen ordening het wereldbeeld. Dit werd weerspiegeld in architectuur. Traditionele culturen:
- gemeenschapshuizen, nomadententen, tempels, kerkgebouwen.
- vuurhaarden als verbinding tussen hemel en aarde.
- graven
- megalithische objecten in samenhang met vergoddelijking van hemellichamen.
- stedenbouwkundige structuren.
Geografie als ordenende elementen; maat, getal en gewicht. Maten hebben een religieuze betekenis:
- Pantheon, gebouw voor alle goden, als volmaakte cirkel gebouwd.
- Nabootsing van Jeruzalem of het hemelse Jeruzalem met de twaalf poorten. Paltskapel in Aken met veelvouden van twaalf (Karolingische voet) gebouwd. Lichtbaan in de kathedraal van Vezelay moet de blik naar het altaar voeren. Gotische bouwstijl, effect moet het opstijgen naar de hemel zijn. Renaissance bouw meer menselijke maat (menselijk lichaam) als maatvoering. Het uiterlijk perspectief wordt belangrijker.
Achttiende- en negentiende-eeuwse neostijlen, bouwwerken zijn niet langer dragers van een religieuze inhoud. Geleidelijk wordt de spirituele dimensie een abstractie. Voorbeeld de kapel van de universiteit van Chicago van Mies van de Rohe.
Terug naar de vraagstelling.
Is er nu nog perspectief voor architectuur en spiritualiteit? In het begin van de twintigste eeuw werd er middels het organisch bouwen naar gezocht. Gaudi en Wright zijn hier voorbeelden van. Bij Rudolf Steiner zijn natuur en geest twee kanten van eenzelfde werkelijkheid. Voorbeeld van een meditatieve scholingsweg in de architectuur is het Goetheanum. Ook wordt de morfologie van het landschap in de architectuur verwerkt als samenhang tussen spiritualiteit en architectuur.
Pieter van Ree eindigt zijn betoog met; Er is echter weinig ongerepte natuur meer dus is er niet een omkering nodig?
Is het een idee om het creëren van nieuwe natuur, nieuwe sociale samenhang op ons te nemen? Hoe, aldus de spreker, daar moet iedereen zijn weg in vinden. Tijdens de excursie in Rotterdam zijn hiervan voorbeelden te zien.
Na veelvuldige reacties en suggesties uit de zaal is er gelegenheid tot nabespreken en ontmoeten.
____________________________
Pieter van Ree is auteur van het boek: Vormen scheppen als uitdrukking van innerlijk leven. (Christofoor Zeist 2008)
Excursie: ‘Geloven in architectuur’ is op zaterdag 8 mei 2010 van 10.00 tot 17.00 uur vanuit Maassluis door de stichting mens & architectuur. [email protected] of 06 30971997
verslag: Olga van den Broek