Deze maand (november 2020) kijken we in het toekomstige verleden. Hoezo? Uw reporter hoorde dat jonge initiatiefnemers helemaal niet zitten te wachten op een nieuwe Viba-Expo of Woongezond Experience. Ze willen alles zelf uitvinden. En ze googlelen wat af! Dit appelleert aan het advies dat ik als toekomstig opa kreeg van een ervaren grootmoeder: “Wilco, ga je nooit bemoeien met de opvoeding van je kleinkinderen.”
Maar tussen zoeken, (uit)vinden, proberen, vallen en opstaan en realiseren… daar liggen vele werelden, ‘niemandslanden’. Indachtig deze problematiek van ambachtelijk gezond ecologisch bouwen van generatie op generatie wil onze gast terug naar de basis:
“Haal het gilde-systeem weer van stal” roept Renz Pijnenborgh
Eerst eens nader kennismaken. Aan het eind komen we terug op deze methode.
Wie ben je?
“Ik ben Renz Pijnenborgh (bijna 73), zoon van een Nederlandse vader en een Duitse moeder. Mijn vader zat, als dessinateur (stofontwerper) van wollen stoffen, in de Tilburgse textiel. Door mijn halve Duitse roots kwam ik veel in zuid Duitsland waar de bouw-biologie ontstaan is. Verder heb ik van mijn 15e tot 25e jaar in al mijn vrije tijd mijn zuid-duitse zwager als beeldhouwer geassisteerd. Vormgeving en aandacht voor gezond bouwen heb ik daar al vroeg meegekregen eind zestiger begin zeventiger jaren. Mijn studie bouwkunde was een keus omdat me dat de minst saaie studie leek. Later kwam pas de wens om architect te worden en ben ik, naast mijn werk op verschillende architecten buro’s, de academie voor bouwkunst gaan doen.”
Renz vertelt verder. In begin van de jaren 80 ging het slecht in de bouw en is hij voor zichzelf begonnen met werk dat hij meekreeg van zijn werkgever. Haha – eigenlijk niet voor zichzelf maar voor een ander. Zoals een goed architect betaamt.
Wat doe je?
“Van alles: uitzoeken, ontwerpen, begeleiden, grootvaderen, zeilen. Als pionierend architect blijf ik vooruit lopen op de muziek, en dat is nog steeds leuk om te doen.” Renz voerde zijn kantoor onder de naam ARCHI SERVICE met zijn vrouw Godeliva als lieftallige assistente. Sedert 2014 werkt Renz samen met de opvolgende generatie Vincent Valentijn en diens partner Kim Verhoeven als coöperatief ontwerperscollectief ARCHI3O. Tijdens het eerste 100% online VIBA-café op 5 oktober presenteerden zij hun onderzoek naar de werking, achtergronden en architectuur van crematoria in Europa. Het boek “Goodbye Architecture” is verschenen bij nai010 uitgevers.
Een belangrijke leidraad in Renz werk is het ontwerpen van een gezond binnenmilieu, daarvoor ontving hij in 2008 de oeuvreprijs ‘Gezond Binnen’. In 1985 ontwierp hij het allereerste ecologische cpo project in Nederland, een volledig zelfbouwproject in hout en met de voor zijn werk inmiddels kenmerkende grasdaken. Hij heeft in zijn carrière al vele baanbrekende ecologische projecten uitgevoerd die inmiddels als voorbeeld gelden. Met ‘de Brabantwoning’ als zuinigste sociale huurwoning van Nederland (nul-op-de-meter) liet hij bovendien al in 2012 zien dat gezond wonen ook betaalbaar en toegankelijk te maken is.
Wat deed je?
Deze vraag voegen we toe als opstapje naar Renz’ levensloop. Zulke korte vragen maken het uw reporter makkelijk want of het nu over bij voorbeeld zeilen gaat, of CPO projecten, de intense samenwerking met Chris Posma (de kracht van complementaire kennis en vaardigheden!), de VIBA, et cetera: we krijgen direct de mooiste verhalen.
Ik begin meteen over zijn nu single bestaan nadat in 2013 zijn Godeliva op hun schip voor de sluis van Kiel een acute hersenbloeding kreeg en aldaar in het ziekenhuis overleed.
“Wilco, je weet nooit tevoren hoe dat is. We hebben het er wel eens over gehad, nadat we ons veertigjarig huwelijk hadden gevierd. Ik vond dat ik maar als eerste moest gaan want zij kan zichzelf beter alleen helpen dan ik. Ach, zeiden we: we kunnen eigenlijk ooit het beste samen op de Noordzee ten onder gaan.”
Toch bleek dat Renz best meer kan dan een eitje bakken en waar hij nu woont en werkt in het CPO project “Boschveld” in Den Bosch is zijn oudste dochter Laura met haar yoga studio zijn buuf. Zijn oudste zoon Willem (was sportleraar, nu meubelmaker) woont in Nijmegen en de jongste Thomas kennen we allemaal van de “Groenebouwmaterialen” in Heusden. Diens nu 15-jarige zoon Renz is vaste zeilmaat van Renz senior. Daarnaast heeft Renz nog vier kleinzonen en een kleindochter ‘Lieve’. “Het krijgen van kleinkinderen is een heel nieuwe ervaring!”
Waarom ben je VIBA lid?
“Waar de VIBA voor staat is wat mij beweegt, het integrale wat de samenhang laat zien, zonder samenhang is alles los zand.”
Renz vertelt over zijn kennismaking met de bouwbiologie in Duitsland, waar hij in zijn jonge jaren voor het beeldhouwen al zijn vrije tijd naar Ravensburg reisde…. “Je had toen het huidige IBN in Duitsland en het IBO in Oostenrijk en Zwitserland. Met Peter Schmid als een van de voortrekkers kwamen we jaarlijks bijeen in Wenen. Je kunt je dat in Nederland niet voorstellen, maar in elke beetje stad in Duitsland kun je een afgestudeerd bouwbioloog vinden die je woning komt doormeten en adviseren. Daarbij is het gezamenlijke uitgangspunt: een gezond binnenklimaat creëren om te wonen en te werken. Je ziet nu het bewustzijn voor de aarde kantelen, zelfs de conservatieve bouw ziet nu het licht en beseft dat het roer echt om moet.
Dat de IBN opleiding altijd in het Duits was, beperkte de toegankelijkheid in Nederland. Sinds kort is deze ook in het Engels beschikbaar. “In Nederland weten we helemaal niks, dat heeft mij altijd verbaasd. Haha… behalve onze VIBA natuurlijk…”
Waar gaat het met de VIBA naar toe?
“De boodschap van de VIBA wordt langzaam na 40 jaar begrepen omdat nu duidelijk is dat alleen een integrale samenhang levensvatbaar is voor een gezonde aarde.” Renz gaat steeds nadrukkelijker pleiten:
“Het gedachtegoed begint meer en meer mainstream te worden, maar moet nog breder bekend worden, daarom is er blijvend behoefte aan de kennis van VIBA. Weet je wat mij zo irriteert? Iedereen in deze complexe wereld is ergens mee bezig: Circulariteit, biobased, Bream, cradle-to-cradle, en zo voort…. Maar niks gezamenlijks, amper integraal. Het is goed dat ons bestuur nu aanstuurt op meer samenwerking, zoals recentelijk met Cirkelstad.”
Is er een crisis nodig om de mensheid wakker te schudden?
De grijze baard van Renz verheft zich: “Je hebt een aantal virussen of dijkdoorbraken nodig om steeds meer mensen bij het besef te laten komen dat we een ongezonde aarde hebben gemaakt en daardoor bevattelijker voor epidemieën zijn. Ons totale immuunsysteem is afgezwakt. Als je niet verandert, blijf je in het diepe dal zitten.”
Maar hoe krijgen we de mensen weer de berg op? Jij en jouw VIBA-tijdgenoten kunnen toch niet voor die eco-muziek uit blijven lopen? Renz: “Daarom moeten we terug naar het Gilde systeem. Kennisuitwisseling tussen jong en oud. Zoals ik nu met onze coöperatie mijn kennis doorgeef aan Kim en Vincent. Het leerlingenstelsel in de bouw is ook zo’n vorm maar daar is nu een groot gebrek aan stageplekken. Vroeger was het heel normaal dat een loodgieter, timmerman, metselaar een gezel onder zijn hoede had.
Vibapedia
Terug naar de inleiding boven dit interview.
Ik lees een column van Ben Tiggelaar in de NRC over de ZNO, de “zone van de naaste ontwikkeling”. Een ‘uitvinding’ van de Russische ontwikkelingspsycholoog Lev Vygotski die honderd jaar geleden deze theorie bedacht. Het is het gebied dat ligt tussen wat je NU in je eentje kunt op een bepaald terrein, en wat je STRAKS zou kunnen, door te leren van iemand die meer weet. Denk aan het verschil tussen de manier waarop je als manager nu online vergaderingen leidt, en hoe je dat zou doen nadat je een tijdje met een expert hebt opgetrokken. Net als ouders hun kinderen een taal leren. Haha, ik denk aan onze Joop, hoe vakkundig hij nu onze ZOOM bijeenkomsten organiseert na enkele ervaringen bij ANNE.
Eigenlijk niks nieuws onder de zon. Renz: “Dan kun je als idealistische jongere het wiel gaan uitvinden, terwijl bij voorbeeld het ontwerp van de Brabantwoningen van begin tot eind gratis beschikbaar is. Dat scheelt je zo maar € 100.000 ontwikkelkosten.”
We praten online hierover na. Met de kennis bij de VIBA kunnen we een Vibapedia beginnen. Renz nodigt je uit een kwartiertje dit filmpje te bekijken over Ecolonia, verteld tijdens een ISIAQ symposium op de TU Eindhoven. over binnenklimaat in woningen. Theorie versus praktijk.
Deze link komt van de website van zijn nieuwe bureau:
https://archi3o.nl/2018/05/gezonde-lucht/
De doorgeefvraag van Reinoud:
We leven in een tijd dat het soms alleen maar gaat om het liberaal financieel economische. Er zijn ook andere waarden die aandacht verdienen! Hoe geven we meer aandacht aan het maken van de goede vorm en hoe maken we die als architect relevant?
Jouw antwoord:
De huidige corona crisis maakt duidelijk dat deze materialistische aanpak ons niet verder brengt. Een spiritueel gedreven integrale holistische aanpak is nodig om de aarde weer leefbaar te maken.
De doorgeefvraag van Renz:
Hoe zou een eigentijds Gilde systeem er uit kunnen zien ?
