Frans van der Werf: open bouwen met een open beelddenker 
Wie ben je?
“Frans van der Werf, anno 1937, wonend in Soest en getrouwd met mijn grote liefde kunstenares Janneke, vader van vier kinderen en acht kleinkinderen. Ik heb een matig geheugen waardoor er in mijn hersenen ruimte lijkt voor creativiteit. Aan de piano kan ik me laten gaan. Als peuter speelde ik melodietjes in de klas.”
Herken ik daar de beelddenker? Dat moet wel, want verder tijdens dit interview komt de visionaire visuele originele denker naar boven.
Kansen waarnemen.
Frans vermeldt terloops dat hij tien jaar deed over zijn Delftse studie. Een ruig studentenleven? “Haha, nee eerder een luxe leven met veel roeisport en verenigingsbestuur. Als penningmeester voor 1000 studenten kon ik een hoop opsteken want ik had nog geen flauw idee maar zei wel ja, want dat is misschien wel interessant. Ik ben geneigd kansen waar te nemen. Mijn interesse in open woningbouw begon in mijn afstuderen omdat ik geen heil zag in woningbouw ontwerpen zonder gebruikers. Ik ontmoette na afloop John Habraken, zag in zijn kast een boek van Christopher Alexander over de Pattern Language, over het schrijven van woon-patronen. Mijn eerste project Molenvliet in Papendrecht werd meteen een officieel nationaal experiment, open bouwen was in Nederland nog niet vertoond. Het bleek een geluk dat ik nog geen bouwervaring had waardoor ik open stond voor het nieuwe en niet geïndoctrineerd was.”
Wat doe je?
Op dit moment wordt mijn boek “Open Ontwerpen” uit 1993 vertaald omdat er internationaal belangstelling voor is. Na mijn levensfase als architect en stedenbouwkundige ben ik nu meer verteller over ervaringen. Regelmatig geef ik lezingen en excursies, en help ik studenten. Ik hoop gezond oud te worden naar lichaam en geest. Yoga is mij behulpzaam.
Lineaire steden
We gaan even terug naar het afstuderen van Frans aan de TU Delft. Zijn eindproject heeft hij eens laten zien bij de VIBA: de lineaire stad, de bandstad tussen Arnhem en Nijmegen. Zijn visie op stedenbouw. “Jammer dat we de steden alleen concentrisch uitbreiden en dus insluiten in plaats van te verbinden gebaseerd op openbaar vervoer, zoals een lightrail en rechtstreeks contact met de – eetbare – natuur en het landschap. Alle mobiliteit is lineair. Als je steden gaat verbinden met elkaar, dan krijg je een netwerk van bandsteden op basis van een OV en wegen. Zo ontstaat een lineair netwerk van steden. Het idee kreeg in Delft een hoge waardering.”
Waarom ben je VIBA-lid?
“Eind 1989 heb ik samen met o.a. Marleen Kaptein de Herlaerschool van de VIBA gevolgd. Na afloop werd ik gevraagd om bestuurslid van de VIBA te worden vanwege vijftien jaar bureau-ervaring Het was een kans om mijn behoefte aan nieuwe input aan de bron te stillen vanuit een fijne groep mensen meestal zonder ál te groot ego.”
Waar gaat het met de VIBA naar toe?
“Geen idee, maar ik heb er wel vertrouwen en in. De toekomst laat ik helemaal los vanuit vertrouwen in de mens. En als ik iets mag ‘sturen’: leg accent op de visuele presentatie en op welzijn!”
Doorvragend vertelt Frans dat hij al lang “Een Cursus in Wonderen” volgt. Dat is een metafysische levensbeschouwing die op een nieuw Christus bewustzijn is gebaseerd om tot verlichting te komen. Hij benadrukt dat voor de VIBA spiritualiteit heel belangrijk is als geestelijke dimensie van ware gezondheid waartoe ieder zijn of haar eigen bron kan aandragen. Zo’n bron kan de Yoga zijn, of Boeddha of Jezus – het maakt niet uit.
Prijsvraag.
Om nieuwe leden de VIBA te laten vinden, vormt het fenomeen prijsvraag een topper. Frans vertelt enthousiast: “Toen ik in het VIBA bestuur zat, was een van mijn taken om samen met Marleen Kaptein een prijsvraag te organiseren. Op drie locaties is een fantastische prijsvraag ontstaan met 93 inzendingen. Dat was in de negentiger jaren. Het werd een eclatant succes. De staatssecretaris kwam de prijzen uitreiken. ik deed niet zo veel in het bestuur, maar dit lag mij wel.”
Op mijn vraag waarop nu een prijsvraag zich zou kunnen richten, geeft Frans al antwoord op de doorgeefvraag: “Over gezond bouwen, in de zin van “Welzijn”, de Europese definitie van gezondheid. Concentreer je op termen als verbinding, samen komen, samen werken, integraal met verschillende disciplines.”
Visualiseren.
Nog een advies: maak de communicatie visueel. Laat toekomstige bewoners zien wat ze kunnen verwachten. Kijk naar je voordeur: ligt die vlak in de gevel of iets terug? En dat er een dakje boven de deur uitsteekt. Dan sta je lekker droog als je hebt aangebeld.
Nog een voorbeeld: 20 mei zouden we met de VIBA op excursie naar de Pelgromshof in Zevenaar gaan. Er waren te weinig aanmeldingen (een té volle VIBA Genda??) Dus later hopelijk een nieuwe kans. Daar ontwierp Frans de balkons voldoende breed om ook met twee rolstoelen elkaar te kunnen passeren of waar een bed even naar buiten kan worden gereden. Inderdaad: Alle woningen zijn privé met elke bewoner ingedeeld en uitgerust. Open bouwen met beelddenker Frans!
Wat is jouw antwoord op de doorgeefvraag
van Kees van der Linden: “Kun je een aantal zaken (voorbeelden) noemen waarmee het karakter van VIBA Bouwen expliciet tot uiting komt? Waarmee maken we de mensen warm?”
“Ga vooral integraal samenwerken rond het thema gezondheid! Maak het onderscheid tussen de behoefte van de mensen, het doel voor levenssfeer van betrokken mensen en de technieken die je hanteert. Het gaat bij mij nóóit primair om de technieken. Techniek is een middel maar je moet éérst je doel bepalen, wat wil je? Eerst die vraag beantwoorden, dan komt de techniek pas. In mijn open bouwen praktijk is het altijd hét item geweest. Menselijke processen gaan vóór!”
Welke is jouw doorgeefvraag?
“Laat je leiden tot de echte menselijke behoefte en ervaring en… Kan dat (weer) internationaler en hoe zou je dat vormgeven? Bij de oorsprong van de VIBA door Peter Schmid is heel veel samengewerkt met Duitsland en Oostenrijk. Daar zie ik niets meer van.”
Was vroeger alles beter?
Na een interview vind ik het altijd leuk om door te vragen over vroeger. Frans vertelt hoe blij hij was met ministeries of gemeentebesturen die hun nek durfden uit te steken. Zo had de burgemeester van Papendrecht en de wethouder van Zevenaar gewoon vertrouwen en gaf Frans de vrijheid te experimenteren.
“In die 70er en 80er jaren hadden we geweldige ministeries. Het was een veel socialer land. Er werd ruimte gegeven om te vernieuwen buiten de regelgeving om. Nieuwe dingen uitproberen om ervan te leren. Ja dat waren andere tijden!”
Het was een genoegen de open mens Frans van der Werf vrijgeestig te bevragen! Dankjewel Frans.
Kijk verder op: http://www.vdwerf.nl
Tot slot voegt Frans mij nog toe: oud worden doe je door gezond te leven. Voeding en beweging. Mee eens. Als Frans daar nadrukkelijk aan toe voegt: “Neem de tijd om in stilte te gaan, te mediteren!” Haha dan krab ik mij achter de oren. Enfin, ook dit interview is weer rond. Met genoegen!