Verslag VIBA Praktijkcafe
Datum: 10 Oktober 2023
Thema: Verwachting comfort, beheersbaarheid van binnenklimaat bij veranderend buitenklimaat
Locatie: De Kas, Edisonstraat 3, ’s-Hertogenbosch
Notulen: Werner Evers
Bij het voorstelrondje in de kas bij Renz worden door de deelnemers van dit praktijk café een paar onderwerpen ingebracht met betrekking tot het onderwerp.
Chris laat ons een grafiek zien van de stijgende gemiddelde temperatuur in Nederland. De verwachting is dat deze mogelijk nog 4,5 graden zal stijgen in 2100.
Dit heeft een enorme invloed op ons klimaat en hij vraagt zich af wat wij nog kunnen doen om dit tegen te gaan. Het is bekend dat deze temperatuurstijging met name wordt veroorzaakt door menselijke oorzaken (IPCC.2021). De opwarming door natuurlijke oorzaken – zoals vulkanen en variaties in zonkracht, is zeer gering. Nederland warmt sneller op dan mondiaal.
Hierdoor zal de zeespiegel stijgen. Er komen langere periodes van hitte en droogte en andere periodes met extreem meer neerslag.
De zomers in Nederland zullen warmer worden en met name in de winter zal er meer regen vallen. Ook Nederland zal in de toekomst meer te maken krijgen met tornado’s en orkanen of de invloeden daarvan elders.
Op dit moment komen ca. 28 zomerse dagen (meer dan 25 graden) voor per jaar. In het extreme scenario zal volgens de Bilt het aantal zomerse dagen in 2050 ongeveer 49 en in 2100 ongeveer 89 dagen bedragen. Het aantal tropische dagen zal in dit scenario in 2100 stijgen van 5 naar 35 dagen. En om het jaar om het jaar zal het meer dan 40 graden worden.
Onze ervaring is dat de werkelijkheid meestal nog negatiever zal uitpakken.
In de grafiek die Chris vervolgens laat zien wordt het comfort weergegeven ten opzichte van de temperatuur en luchtvochtigheid. Hierbij is ook de wind meegenomen.
Door een verhoogde luchtsnelheid kan het comfort gunstig beïnvloed worden wanneer de temperatuur of luchtvochtigheid stijgt.
Met ca. 1m/s meer luchtsnelheid kunnen we het comfort in woningen in juni en juli comfortabeler maken. Een luchtsnelheid van 4 m/s staat gelijk aan de luchtsnelheid buiten.
Met al deze ontwikkelingen vragen Chris en Renz zich af hoe wij hittebestendig kunnen bouwen.
- Lichter bouwen?
- Zwaarder bouwen?
- Actieve klimaatbeheersing?
- Passieve klimaatbeheersing?
Renz wijst ons op een VIBA-lezing van Koos Verbeek over de menselijke invloed op het klimaat in 2008. Veel prognoses die toen werden geuit zijn op dit moment uitgekomen.
Er wordt een tweedeling geconstateerd voor het bedenken van oplossingen mbt hittebestendig bouwen.
Oplossingen die vooral gericht zijn om met apparaten het probleem op te lossen en oplossingen die uit gaan van natuurlijke wegen.
De ontwikkelingen van installaties staat niet stil en veel fabrikanten springen in op de toekomstige behoefte om woningen niet te laten opwarmen waarbij in de zomers actief wordt gekoeld. Hiervoor is echter elektriciteit nodig.
Michel wijst ons op eenvoudige maatregelen die hij onder andere heeft gezien in Afrika. Met een eenvoudige ventilator kan een ruimte van meer dan 25 graden nog aangenaam aanvoelen. Belangrijk is om op tijd de ramen en deuren dicht te maken zodat er niet teveel warmte de woning kan binnendringen.
Door het toepassen van buitenzonwering kan de temperatuur in een woning ook lager gehouden worden. De meeste warmte komt nog steeds via glas de woning binnen.
Een andere oplossing is het toepassen van nachtventilatie. Koele buitenlucht door je huis laten stromen. Tegen de ochtend zal de temperatuur van de woning enkele graden zijn gedaald.
Nog een oplossing zijn warmte wanden die als koeling worden gebruikt. Dit geldt overigens ook voor vloer of plafondkoeling.
Een ander probleem bij de opwarming van de aarde is de stijging van de zeespiegel.
De verwachting van Deltares is dat de zeespiegel tussen 0,3 en 1 meter zal stijgen in 2100.
Door ijskapsmelting wellicht nog meer.
Wij moeten rekening houden met meer overstromingen. Het is belangrijk om de lange termijn klimaatadaptatie-opgave nu mee te nemen in grote investeringsagenda’s zoals het aanpassen van de Deltawerken.
Chris laat ons een rekenvoorbeeld zien van tussenwoning om meer grip te krijgen op het effect van de verschillende maatregelen die we kunnen toepassen.
Door getallen aan te passen in het Excel bestand van de tussenwoning kunnen we zien dat een woning met meer massa meer warmte kan opslaan.
Een licht huis warmt sneller op maar kan ook weer sneller afkoelen. Door een lichte bouw zoals HSB te combineren met een leemafwerking voeg je op de juiste plek massa toe en heeft een gunstige uitwerking op de opwarming van de woning.
Wanneer het dus maar een paar dagen warm is dan heeft de warmte bij een zware woning niet de kans om teveel op te warmen.
Wanneer het te lang achter elkaar warm is ontstaan er ook bij een woning met veel massa problemen met een te hoge binnentemperatuur.
Een duurzame koelmethode is adiabatische koeling ook wel verdampingskoelsysteem. Dit een natuurlijk proces van luchtkoeling. Bij toepassing als middel om het binnenklimaat te beheersen berust een adiabatisch koelsysteem op het principe van waterverdamping waardoor de lucht tot een comfortabel niveau wordt afgekoeld. Hierbij is slecht een klein beetje water en nog minder elektriciteit nodig en is hiermee een duurzame en energiezuinige koelmethode voor een aangenaam en gezond binnenklimaat door ventilatie met verse en gefilterde buitenlucht.
In de praktijk merken we dat er voor bestaande woningen meer mogelijk is om het probleem aan te pakken dan bij nieuwe woningen door de strenge regelgeving van het bouwbesluit.
Na pauze met overheerlijk avondeten maken we een rondje in de groep om wat voorbeelden te bespreken uit de praktijk. Shai laat een voorbeeld zien van het toepassen van nachtventilatie met normale draaikiepramen.
Chris wijst ons op het principe van een zogenaamde trombe-wand waar met fase veranderende materialen wordt gezorgd voor een veel lager energieverbruik. Dit oude principe wordt nu met moderne technieken nieuw leven ingeblazen waarbij aerogel als isolator en PCM als warmtebuffer wordt gebruikt. Het PCM gaat door opwarming over in de vloeibare fase waardoor meer licht binnendringt en geeft de warmte weer af wanneer het stolt.
Kim pleit voor meer low-tech ontwikkelingen en de omgeving aanpassen en de mensen aanpassen in plaats van meer systemen in huis aanbrengen.
Milou laat ons een mooi eigen voorbeeld zien van basisschool De Vest in Hoogeloon. (Zie ook de linken en download hieronder). Hierbij wordt op een inventieve manier met luifels, schaduwvoorzieningen, daglichtkoepels en schuifpuien het buitenzijn gestimuleerd tevens gezorgd voor een gezond binnenklimaat met de voordelen van daglicht maar zonder de warmte.
Sandra pleit voor het toepassen van meer planten en groen in, op en rondom de woning voor een gezonder en aangenaam binnenklimaat.
Michel pleit voor zo min mogelijk installaties en een cursus omgaan met de natuur.
Renz benadrukt nogmaals de voordelen van een grondbuisventilatie voor gratis warmte, ontvochtiging en koeling doordat buizen op een diepte van 1,5 a 2 meter gebruik maken van een constante temperatuur van ca. 11 graden.
De conclusie van dit praktijk café was dat we nog lang niet klaar waren met dit onderwerp en dit de volgende keer verder gaan bespreken.
Wij danken iedereen voor hun bijdrage!
